مطلب زیر را در  سایتی به نام  مکتب پنا دیدم و به نظرم بسیار جامع و خواندنش برای من و روانم  که داشت میرفت از شیرازه در رفته و زندگیم را دستخوش هیجانات افسار گسیختهی ریز و درشت کند  مفید آمد...  از این رو ضمن تشکر از سایت مکتب پنا برای تالیف چنین مطلبی خالی از فایده ندیدم که با تکرار این مطلب  در وبلاگ خودمان یعنی وبلاگ گروه سیزده مکتب پنا ، نیز دانسته هایم را با خود دوباره مرور کرده و به این شکل به خود و علاقه مندان  احتمالی این مکتب خدمتی انجام داده باشم ...

   به نام خدا
مکتب پناه پیشگام آموزش مهارت های زندگی در دنیای معاصر
(به مناسبت پانزدهمین سالگرد در گذشت زنده یاد استاد ابراهیم خواجه نوری)
در دهه آخر قرن بیستم دو واقعه علمی و انسانی، تحول بزرگی را در کاربردی ساختن دانش روانشناسی در میان افراد نرمال و بهنجار جوامع ایجاد کرد:اول اینکه تشکیل جلسات راهنمائی و مشاوره گروهی در دهه 1990 توسط انجمن روانشناسان امریکا(آ پی آ)مورد تایید و توصیه قرار گرفت و پس از آن در سال 1993 آموزش مهارت های زندگی از سوی سازمان ملل متحدبه کشورهای عضو به طور جدی توصیه گردید.این دو تحول، فعالیت علاقمندانبه کاربرد روانشناسی در زندگی روزمره با هدف ارتقاء بهداشت روانی جامعه را در ایران وارد مرحله جدیدی ساخت و طبعأ مکتب پناه نیز بعنوان یک تشکل دولتی فعال که در سال 1351 تأسیس شد، نمی توانست از این تحول مهم برکنار بماند.به گونه ای که می توان گفت بسیاری از تحولات انجام شده در رادیو تلوزیون و فرهنگسراها و همچنین آموزش و پرورش در سالهای اخیر در موضوع مهارت های زندگی با مشارکت مؤثر مسئولین و فعالین مکتب پناه صورت گرفته است. از آن جمله می توان فعالیت گسترده«انجمن های بهبانی»و آموزش مهارت های زندگی در قالب«ضیافت های دوستانه هفتگی»در گستره سراسری ایران در دفتر آموزش و پیشگیری از آسیب های اجتماعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نام برد.

* * *
از آنچه بعنوان آموزش مهارتهای زندگی توسط نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد توصیه و ترویج می گردد در ابتدا می توان به توصیه یونیسف(صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد)اشاره کرد ، که طی آن آموزش سه نوع مهارت بعنوان حقوق کودک باید به مورد اجرا گذارده شود، که طبیعی است این موارد را باید حداقل حقوق انسانی کودکان دانست.
1-مهارت مراقبت ازخود(صیانت از ذات)
2-مهارت امرار معاش و کسب معیشت
3-مهارت مقابله و پیشگیری از موقعیتهای پرخطر زندگی و دوری از آسیب های اجتماعی و سپس این آموزش با تکمیل و تکامل به صورت آموزشهای ده گانه مهارت های زندگی عرضه گردید که اکنون آموزش مهارتهای زندگی در سطح جهانی با این طبقه بتدی انجام می شود، در حالیکه مهارت های زندگی را نمی توان به موارد ده گانه زیر محدود کرد زیرا هر انسان به تعداد رفتارهائی که در زندگی بروز می دهد نیاز به مهارت برای انجام درست آنها دارد.
1-مهارت خودآگاهی
2-مهارت همدلی
3-مهارت برقراری رابطه مؤثر
4-مهارت روابط بین فردی سازگارانه
5-مهارت تصمیم گیری
6-مهارت حل مسئله
7-مهارت مقابله با هیجانات منفی
8-مهارت مقابله با استرس
9-مهارت تفکر خلاق
10-مهارت تفکر انتقادی
همانگونه که ملاحظه می شود،تمام این مهارت ها به شکلی گسترده تر تحت عنوان دوباره سنجی و تمرین های مربوط به خودشناسی در آموزشهای مکتب پناه از ده ها سال قبل اجرا گردیده و شیوه های آن در کتاب باوردرمانی(نوشته استاد خواجه نوری با همکاری لیدا مشفق) آمده است، به گونه ای که می توان شیوه های شش گانه خودشناسی مکتب پناه را تحت این عناوین به شرح زیر ذکر کرد:
1-ریلاکس یا آرامش پذیری :مهارت کنترل و تسلط بر جسم
2-حسن جوئی:مهارت شناخت و درک محاسن و زیبائیها در افراد و در محیط
3-رنجش زدائی:مهارت غلبه بر رنجش و کدورت ها جهت ایجاد و تداوم حسن رابطه انسانی
4-برنامه ساعتی روزانه:مهارت مدیریت زمان و استفاده بهینه از وقت برای ایجاد نظم و انضباط در زندگی و کار.
5-نوآموختگی:مهارت غلبه بر عادتهای بد و تغییر و اصلاح رفتار نادرست و ایجاد وتقویتعادت های خوب.
6-خودشناسی عمیق: مهارت خودآگاهی، شناخت،رفع و اصلاح عصبیت های خودمان، برای داشتن شخصیت سالم و رسیدن به خودشکوفائی.

از طرف دیگر در روانشناسی انسانگرا که با تکیه بر اراده معطوف به تغییر و تحول فرد، انسان را عامل منفعل و بلااراده در مقابل شرایط محیطی و تربیتی که به او تحمیل شده است نمی داند، و به تلاش انسان برای رسیدن به خوشبختی و دست یابی به خودشکوفائی اشاره دارد، راه حصول آن را طی مراحلی می داند که از رفع نیازهای زیستی انسان آغاز می شود(که این مراحل تحت عنوان سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو مشهور است) و اکنون که آموزش مهارت های زندگی در دستور کار سازمان های بین المللی قرار دارد تلاش فرد و نقش او در تأمین این نیازها برای رسیدن به خودشکوفائی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، از این رو سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو را نیز می توان در قالب مهارت های زندگی چنین طبقه بندی کرد:
1-ارضاء نیازهای زیستی و فیزیولوژیائی:مهارت رفع نیازهای زیستی برای بقاء و صیانت ذات.
2-ارضاء نیاز به احساس امنیت و دوری از خطر:مهارت محافظت از خود در مقابل مخاطرات برای احساس ایمنی.
3-ارضاء نیاز به تعلق و وابستگی به گروه:مهارت همراهی و جذب در گروه و کسب حمایت آنان.
4-ارضاء نیازهای عزت نفس و انگیزه پیشرفت: مهارت کسب و حفظ و تقویت عزت نفس و ایجاد انگیزه پیشرفت.
5-ارضاء نیازهای شناختی، دانستن و کاوش:مهارت یادگیری و کسب دانش وآگاهی برای رسیدن به دانائی.
6-ارضاء نیازهای ذوقی و هنری:مهارت درک زیبائیها و پرورش استعدادهای ذوقی و هنری.
7-ارضاء نیازهای کشف و تقویت استعدادها تا مرحله رسیدن به خودشکوفائی:مهارت کشف و تقویت و بروز استعدادها برای رسیدن به خودشکوفائی.
ملاحظه می شودطی این مراحل نیز در آموزش های خودشناسی مکتب پناه بصورت پیشرفت سنجی و دوباره سنجی تا کنون اجرا گردیده است.بنابر این می توانیم باسربلندی و افتخار ادعا نمائیم که زنده یاد استاد ابراهیم خواجه نوری و مکتب پناه پیشرو آموزش مهارتهای زندگی در دنیای معاصر بوده اند، ادعائی که تاریخچه مکتب پناه و کتاب های استاد آن را به راحتی اثبات می کند.
* * *
در مورد قالب های مورد توصیه جهت آموزش مهارت های زندگی، میتوان به جلسات گروهی، کارگاههای آموزشی و غیره اشاره کرد، که قبلأ با مقایسه جلسات خودیاری مکتب پناه و جلسات گروهی مورد توصیه(آ پ آ) به آن اشاره کرده ایم ودر مورد روش طرح مسئله و حل آن نیز سیستم مورد پذیرش و عمل مکتب پناه(کارتزین)در کتاب باور درمانی آمده است و آنگونه که در جلسات نیز مشاهده می شود، میزبان با طرح سؤالات راجع به موضوع از قبل تعیین شده، اعضا و حاضرین را به تفکر و اظهار نظر درباره موضوع تشویق می نماید، چیزی که امروزه در روانشناسی جدید تحت عنوان«بارش فکری»و بیان آنچه در لحظه راجع به موضوع به ذهن انسان می رسد، مورد تأکید بسیار می باشد.
* * *
اما پیشگامی مکتب پناه در زمینه آموزش مهارت های زندگی به هیچ وجه به معنای بی نیازی از مطالعه،تحقیق،پژوهش درباره مسائل روانشناسی و خودشناسی نمی باشد. چون یک مکتب پویا مانند یک انسان جستجوگر،همواره در جهت یافتن مطالب جدیدتر و شیوه های سهل تر و خوش آیندتر و مؤثرتر تلاش می کندتا معلومات و دانش خود را غنی تر سازد.بطور مثال امروزه در جلسات گروهی بر جو گرم،پذیرا و صمیمانه که میل به وابستگی تعلق خاطر را در شرکت کنندگان برانگیزد و انرژی لازم را جهت فعالیت آگاهانه برای رساندن خود به سطح خودشکوفائی در آنها ایجاد کند، تأکید می شود،چیزی که در مکتب پناه نیز همواره مورد نظر بوده و مخصوصأ استاد ابراهیم خواجه نوری برای تحقق این امر فروتنی و تواضعفصداقت و ادب میزبان را لازمه آن می دانستند، که نکته مقابل و حالت منفی آن را می توان مدیریت توأم با تکبر و غرور و خود را برتر دانستن، دوری از صداقت و داشتن رفتارهای سلطه جویانه دانست که می تواندمحیط هر جمع یا گروهی را از حالت های تفاهم آمیز و دوستانه خارج نماید.
یکی از مشکلاتی که امروزه در مورد مدیرت جلسات گروهی مطرح می شود، و در عمل نیز معضل بسیاری از فعالین این نوع فعالیت آموزشی است، موضوع چگونگی برخورد با افراد نامتجانس با گروه،غیرفعال و گاه دشواری آفرین است. که بدلیل بی توجهی در انتخاب یا به دلائل دیگر در یک گروه، که دوستی و تفاهم و تعامل مثبت لازمه فعالیت آن است، قرار می گیرند.در این مورد حذف مستقیم و درخواست صریح برای عدم حضور حالت ناخوش آیند اخراج را تداعی می کند و در روحیه خود فرد حذف شده و حتی دیگر اعضا، به دلیل وابستگی عاطفی به یکدیگر، اثر منفی باقی می گذارد.طبیعی است حذف گروهی و چند نفره حتی پس از یک تعطیل موقت،مشکلات بیشتری را می تواند بیافریند.برای مقابله با این معضل و حل این مشکل کار گروهی، بر اساس مطالعاتی که اخیرا انجام شده، توصیه می شود، مدیران گروه های داوطلب خودشناسی، برای قبول عضو جدید، دقت و توجه لازم را از جهت 1-شناخت انگیزه2-توانمندی فردی3- سنخیت فرد داوطلب با اعضای گروه4-قابلیت او برای جذب در گروه را به عمل آورند و علاوه بر این گروهها، دوره 9ماه با شروع و خاتمه زمانی مشخص را برای فعالیت سالیانه خود در نظر بگیرند و افراد جدید برای دوره های طولانی تر مثلأ2تا3 ساله بعنوان مهمان یا عضو وابسته تلقی شوند و به افراد تازه وارد به گروه تاکید شود که حضور آنها در گروه بعنوان مهمان بطور کلی جنبه موقت خواهد داشت و نباید نسبت به آن بعنوان یک امر دائمی یا بلند مدت برنامه ریزی کنند. البته پس از حصول اطمینان از داشتن شرائط لازم برای ایفای نقش سازنده در گروه و خالی بودن ظرفیت اعضاء پیوسته از نظر تعداد،فرد داوطلب، بعنوان عضو پیوسته در گروه پذیرفته و موضوع در جمع اعلام می شود، روشی که در بسیاری از سازمانها و تشکلهای غیر دولتی از جمله انجمن مدیریت ایران پس از مطالعات بسیار به مورد اجراء گذاشته شده و به خوبی پاسخگوی بسیاری از مشکلات قبلی عضویت بوده است، وحتی در بعضی انجمن ها تبدیل شرایط عضویت وابسته به پیوسته مشروط به تغییر شرایط عضو وابسته از نظر موقعیت و شرایط تحصیلی، شغلی و اجتماعی علاوه بر نقش آفرینی مؤثر در گروه می باشد.اکنون در آستانه سی و پنجمین سال تأسیس «پنا» توسط استاد ابراهیم خواجه نوری، صمیمانه آرزومندیم همگی در این کار بزرگ انسانی، که به صورت رایگان و مردمی داوطلب انجام آن شده ایم موفق و کامیاب باشیمف زیرا ما فعالیت در مکتب پناه را نه یک مقام و موقعیتف بلکه یک وظیفه و مسئولیت افتخارآمیز اجتماعی تلقی می کنیم، انجام وظیفه ای که ادای دینی است نسبت به جامعه و مردم کشورمان و نسبت به استاد که این شیوه انسانی را از او آموخته ایم.
آبان ماه 1385 انتشارات مکتب پناه

-

|

امتیاز مطلب : 1

|

تعداد امتیازدهندگان : 1

|

مجموع امتیاز : 1