به نام خدا

مكتب پناه پيشگام آموزش مهارتهاي زندگي در دنياي معاصر

در ميان افراد نرمال و بهنجار جوامع ايجاد كرد:

اول اينكه تشكيل جلسات راهنمايي و مشاوره گروهي در دهه 1990 توسط انجمن روانشناسان مورد تأييد و توصيه قرار گرفت و پس از آن در سال 1993 آموزش مهارتهاي زندگي از (APA) آمريكا سوي سازمان ملل متحد به كشورهاي عضو بطور جدي توصيه گرديد. اين دو تحول، فعاليت علاقمندان به كاربرد روانشناسي در زندگي روزمره با هدف ارتقاء بهداشت رواني جامعه را در ايران وارد مرحله جديدي ساخت و طبعاً مكتب پناه نيز به عنوان يك تشكل غيردولتي فعال(كه در سال 1351 تأسيس شد) نميتوانست از اين تحول مهم بركنار بماند، به گونهاي كه ميتوان گفت بسياري از فعاليتهاي انجام شده در راديو، تلويزيون و فرهنگسراها و همچنين آموزش و پرورش در سالهاي اخير در موضوع مهارتهاي زندگي با مشاركت مؤثر و « انجمنهاي بهباني » مسئولين و فعالين مكتب پناه صورت گرفته است. از آن جمله ميتوان فعاليت گسترده در گستره سراسري ايران در دفتر آموزش و « ضيافتهاي دوستانه هفتگي » آموزش مهارتهاي زندگي در قالب پيشگيري از آسيبهاي اجتماعي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي را نام برد.

از آنچه بعنوان آموزش مهارتهاي زندگي توسط نهادهاي وابسته به سازمان ملل متحد توصيه و ترويج ميگردد در ابتدا ميتوان به توصيه يونيسف(صندوق حمايت از كودكان سازمان ملل متحد) اشاره كرد، كه طي آن آموزش سه نوع مهارت به عنوان حقوق كودك بايد به مورد اجرا گذاشته شود، كه طبيعي است اين موارد را بايد حداقلهاي حقوقي انساني كودكان دانست.

-1 مهارت مراقبت از خود(صيانت ذات)

-2 مهارت امرار معاش و كسب معيشت

-3 مهارت مقابله و پيشگيري از موقعيتهاي پرخطر زندگي و دوري از آسيبهاي اجتماعي و سپس اين آموزش با تكميل و تكامل بصورت آموزشهاي دهگانه مهارتهاي زندگي عرضه گرديد كه اكنون آموزشمهارتهاي زندگي در سطح جهاني با اين طبقهبندي انجام ميشود، در حاليكه مهارتهاي زندگي را نميتوان به موارد دهگانه زير محدود كرد زيرا هر انسان به تعداد رفتارهايي كه در زندگي بروز ميدهد نياز به مهارت براي انجام درست آنها دارد.

-1 مهارت خودآگاهي

-2 مهارت همدلي

-3 مهارت برقراري رابطه مؤثر

-4 مهارت روابط بين فردي سازگارانه

-5 مهارت تصميمگيري

-6 مهارت حل مسئله

-7 مهارت مقابله با هيجانهاي منفي

-8 مهارت مقابله با استرس

-9 مهارت تفكر خلاق

-10 مهارت تفكر انتقادي

همانگونه كه ملاحظه ميشود، تمام اين مهارتها به شكلي گستردهتر تحت عنوان دوباره سنجي و تمرينهاي مربوط به خودشناسي در آموزشهاي مكتب پناه از دهها سال قبل اجرا گرديده و شيوههاي آن در كتاب باوردرماني(نوشته استاد خواجهنوري با همكاري ليدا مشفق) آمده است، به گونهاي كه ميتوان شيوههاي ششگانه خودشناسي مكتب پناه را تحت عناوين زير ذكر كرد:

-1 ريلاكس يا آرامشپذيري= مهارت كنترل و تسلط بر جسم

-2 حسنجويي= مهارت شناخت و درك محاسن و زيبائيها در افراد و در محيط

-3 رنجشزدائي= مهارت غلبه بر رنجش و كدورتها جهت ايجاد و تداوم حسن رابطه انساني

-4 برنامه ساعتي روزانه= مهارت مديريت زمان و استفاده بهينه از وقت براي ايجاد نظم و انضباط در زندگي و كار

-5 نوآموختگي و خودآموختگي= مهارت غلبه بر عادتهاي بد و تغيير و اصلاح رفتار نادرست و ايجاد و تقويت عادتهاي خوب

-6 خودشناسي عميق= مهارت خودآگاهي، شناخت، رفع و اصلاح عصبيتهاي خودمان، براي داشتن شخصيت سالم و رسيدن به خودشكوفائي از طرف ديگر در روانشناسي انسانگرا كه با تكيه بر اراده معطوف به تغيير و تحول فرد، انسان را عامل منفعل و بلااراده در مقابل شرايط محيطي و تربيتي كه به او تحميل شده است نميداند، و به تلاش انسان براي رسيدن به خوشبختي و دستيابي به خودشكوفائي اشاره دارد راه حصول آن را طي مراحلي ميداند كه از رفع نيازهاي زيستي انسان آغاز ميشود(كه اين مراحل تحت عنوان سلسله مراتب نيازهاي آبراهام مازلو مشهور است) و اكنون كه آموزش مهارتهاي زندگي در دستور كار سازمانهاي بينالمللي قرار دارد تلاش فرد و نقش او درتأمين اين نيازها براي رسيدن به خودشكوفائي از اهميت ويژهاي برخوردار است، از اين رو سلسله مراتب

نيازهاي آبراهام مازلو را نيز ميتوان در قالب مهارتهاي زندگي چنين طبقهبندي كرد:

-1 ارضاء نيازهاي زيستي و فيزيولوژيايي= مهارت رفع نيازهاي زيستي براي بقاء و صيانت ذات

-2 ارضاء نياز به احساس امنيت و دوري از خطر= مهارت محافظت از خود در مقابل مخاطرات براي

-3 ارضاء نياز به تعلق و وابستگي به گروه= مهارت همراهي و جذب در گروه و كسب و حمايت آنان

-4 ارضاء نيازهاي عزت نفس و انگيزه پيشرفت= مهارت كسب و حفظ و تقويت عزت نفس و ايجاد

-5 ارضاء نيازهاي شناختي، دانستن و كاوش= مهارت يادگيري و كسب دانش و آگاهي براي رسيدن به

-6 ارضاء نيازهاي ذوقي و هنري= مهارت